Bijna 1 procent van de Nederlanders gelooft: de aarde is plat en de overheid stopt dat in de doofpot. Je kunt erom gniffelen, maar momenteel perst de stikstofcrisis langzaam maar zeker het deksel van een reële doofpot: we moeten consuminderen. De overheidscampagne Iedereen doet wat is lachwekkend. Ik beperk me hier tot voedsel: westerlingen verbruiken dagelijks gemiddeld 8500 kilocalorieën en dat is onhoudbaar.
Boeren voelen zich weggezet als milieuvervuilers en zondebokken van de stikstofcrisis. Afschuwelijk, want ik weet hoe hard ze werken, en met hoeveel toewijding. Het is absoluut niet hun schuld dat het helemaal mis is met onze voeding.
Hopelijk eet u dagelijks zo’n 2000 tot 2500 kilocalorieën. Voor de hele wereld is die hoeveelheid ruim beschikbaar. Wel 3150 kilocalorieën per dag per persoon zelfs, vertelde Oxford-wetenschapper John Ingram vorige maand op een symposium. Maar van die 3150 kilocalorieën gaat twee derde verloren zonder dat wij ze opeten. Door grote verliezen op de boerderij, in de industrie en door weggooien thuis. En doordat we 34 wel procent ervan aan vee voeren.
Maar een beetje veevoer wordt vlees
Het vee maakt van die 34 procent vlees, melk en eieren, maar vooral mest en andere uitstoot. Slechts 15 procent komt in een menselijke mond; de rest is grotendeels milieuvervuiling, onder andere in de vorm van stikstof. De Westerse mens verbruikt op die manier gemiddeld ruim 8500 kilocalorieën per dag, als je meerekent wat verloren gaat.
Stelt u zich even de wereld voor, plat of bol, wat u wilt. En dan een akkerbouwgebied zo groot als heel Europa, een derde van alle landbouwgrond op aarde. De hele opbrengst daarvan voeren we aan vee. En daarvan gaat dus 85 procent verloren als broeikasgas en stikstofuitstoot uit mest. Nederlandse ammoniakemissies (stikstof) uit mest zijn de grootste van Europa, en leiden ook in heel Europa tot verlies van natuur.
Alleen maar afval naar het vee
Boeren zeggen: zonder ons geen eten. Zeker. Maar als de wereld zou stoppen met veevoer verbouwen en mensen het graan en de erwten rechtstreeks zouden opeten? Dan hebben we veel minder landbouwgrond nodig en vervuilen we veel minder. We hoeven niet helemáál met vee te stoppen. Als vee alleen graast op onbruikbaar grasland waarop we niet kunnen akkerbouwen en daarnaast alleen afval eet, scheelt dat een enorme verspilling. Dat betekent wel: veel minder vee.
Oreo
Waar komt nou dat Oreo-koekje in de afbeelding vandaan? Dat idee heb ik van wetenschapper Fabrice DeClerck. Hij zegt: ‘Een duurzaam voedselsysteem is net een Oreo-koekje. Het ene koekje is onze gezondheidsgrens. Als we meer of minder dan gemiddeld zo’n 2500 kilocalorieën eten, worden we ziek. Het andere koekje is de kwaliteit van ons leefmilieu. Als we de aarde uitputten, gaat het mis met biodiversiteit, klimaat enzovoort. In het zachte laagje tussen die harde grenzen kunnen we politieke en sociale keuzes maken.’
Snijden in ons vlees
Voor ons westerlingen lijkt het erop dat de enige juiste keuze nu is: veel minder vlees en zuivel eten dan we nu doen. Niet alleen af en toe een vegaburger in plaats van een gehaktbal. Serieus minder. Twee keer per week vlees. Zoiets als in de jaren vijftig. Voor onze gezondheid is dat ook veel beter, maar het betekent dat velen van u, en ik ook, het helemaal anders moeten gaan doen.
Moeilijk. En economisch? Van wat onze boeren produceren, gaat driekwart naar het buitenland. Winstgevend? Varkensboeren leden in 2018 flink verlies, staat op Agrimatie van de Wageningen Universiteit. Als een boer in andere jaren twee euro overhoudt aan een varken van 500 kilo, is het veel.
Verdubbelde vraag leidt tot honger…
De komende dertig jaar verdubbelt de vraag naar gewassen wereldwijd, volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties. De wereldbevolking groeit door, vooral in Afrika. De honger daar kennen we wel, maar wist u dat er ook in Groot-Brittannië elke avond vier miljoen mensen met honger naar bed gaan? Dat is 6 procent van de bevolking.
…Maar wij praten over koopkrachtplaatjes
De honger zal weer toenemen. KPMG becijferde al in 2012 dat de graanprijs tot 2030 wel 70 tot 90 procent kan stijgen. Doordat het aanbod de vraag niet kan bijhouden. Kunnen wij dan enorme hoeveelheden voedsel aan vee blijven voeren? Natuurlijk niet. KPMG weet dat, de overheid weet dat ook. Maar u uw gehaktbal afpakken en de veehouders hun werk, dat doet de politiek liever niet. 2030 is snel, maar de verkiezingen komen eerder.
Dus ontkent Carola Schouten tegen beter weten in de noodzaak van de voorgestelde halvering van de veestapel. Dus geeft de overheidscampagne Iedereen doet wat als enige advies over voeding: gooi minder weg. De waarheid, dat we moeten snijden in ons overdadige luxeleven, blijft in de campagne onbesproken. Onze overheid blijft praten over groeicijfers en koopkrachtplaatjes. Spotgoedkoop shoppen, vliegen en eten blijven onze norm. Maar we leven in een leugen.
Beeld: zelf geknutseld, de halve platte aarde is de helft van een beeld op tallsay.com